یزد مرکز استان یزد و مرکز فرهنگ زرتشتی است. این شهر در 270 کیلومتری جنوب شرقی اصفهان قرار دارد. در سال 2011 دارای جمعیت 1074428 نفری در 270575 خانوار بود.
یزد بخاطر سازگاری با محیط بیابانی اطراف آن ، دارای معماری منحصربفردی است . همچنین بخاطر صنایع دستی و بخصوص ابریشم بافی و شیرینی پزی در ایران شناخته شده است.
یزد بیش از 5000 سال تاریخ دارد و به زمان امپراتوری ماد برمی گردد ، زمانی که با عنوان “ایساتیس” شناخته می شد. نام کنونی شهر از یزدگرد اول ، فرمانروای ساسانی گرفته شده است . این شهر قطعا” در دوره ساسانیان مرکزی زرتشتی بود. پس از فتح اسلامی ایران توسط اعراب ، زرتشتیان بسیاری از استانهای همجوار به یزد مهاجرت کردند. یزد با پرداخت مالیات ، حتی پس از فتح آن ، اجازه یافت که زرتشتی بماند و اسلام به تدریج دین غالب شهر شد.
بخاطر موقعیت بیابانی دوردست و ودشواری دسترسی به آن ، تاحد زیادی از جنگهای بزرگ و ویرانی و نابسامانی های جنگ در امان مانده است. بعنوان مثال پناهگاهی برای افراد سایر بخشهای ایران بود که از ویرانی حمله مغول گریزان بودند. در سال 1272 مارکوپولو از آن بازدید کرد ، که به صنعت خوب ابریشم بافی شهر اذعان کرد.
یزد پایتخت سلسله مظفریان در قرن چهاردهم بود و در سال 1350-1351 در محاصره ناموفق آل اینجور بود. مسجد جامع ، بطور حتم بزرگترین نقطه عطف معماری شهر، و نیز سایر بناهای مهم به این دوره تعلق دارند. در سلسله قاجار (قرن هجدهم) تحت حکومت خان های بختیاری بود.
تحت حکومت صفوی (قرن شانزدهم) ، برخی از مردم از یزد مهاجرت کردند و در ناحیه ای که امروزه در مرز ایران- افغانستان است اقامت گزیدند. این اقامت که یزدی نام گرفت در جایی که حالا شهر فراه در استانی به همین نام در افغانستان است ، به وقوع پیوست. حتی امروزه مردم این ناحیه به لهجه ای بسیار شبیه به مردم یزد صحبت می کنند.
مردم یزد به آرام بودن ، تیزهوشی و سختکوشی شناخته می شوند. یکی از چیزهای قابل توجه در مورد یزد فرهنگ خانواده محور آن است. بر اساس آمار رسمی سازمان ثبت احوال ایران ، یزد در بین سه شهری است که کمترین نرخ طلاق را در ایران دارند.
جاذبه ها
یزد مرکزی مهم در معماری ایرانی است. بخاطر اقلیم آن ، یکی از بزرگترین شبکه های قنات در جهان را دارد و سازندگان قنات یزدی بعنوان متبحرترین سازندگان در ایران به شمار می روند.
برای مقابله با تابستان های بسیار گرم ، بسیاری از ساختمانها در یزد دارای بادگیرهای باشکوه و زیرزمین های بزرگ هستند.
این شهر همچنین میزبان نمونه های نخستین یخچال هایی است که برای ذخیره یخ بازیابی شده از یخچال های طبیعی کوههای اطراف استفاده می شدند. یزد همچنین یکی از بزرگترین شهرهایی است که تقریبا” بطور کامل با خشت ساخته شده است.
میراث یزد بعنوان مرکز زرتشت نیز مهم است .یک گوربان در حومه شهر وجود دارد و خود شهر دارای آتشکده ای است و آتشی را نگه می دارد که بطور مداوم از سال 470 میلادی روشن نگه داشته شده است. در حال حاضر زرتشتیان اقلیت قابل توجهی با جمعیتی در حدود 20000 تا 40000 و یا 5 تا 10 درصد را تشکیل می دهند.
مسجد جامع یزد نمونه ای از بهترین موزاییک ایرانی و معماری عالی ایرانی است. در قرن دوازدهم ساخته شد و هنوز استفاده می شود. مناره های آن بلندترین در کشور هستند.
مکانهای تاریخی یزد :
- زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه
- مجموعه امیرچخماق
- آتشکده بهرام یزد
- باغ دولت آباد
- مسجد فرط
- برج و باروهای یزد
- آب انبار حاج یوسف
- خانه عرب ها
- خانه ملک التجار
- خانه رسولیان
- مدرسه ایران شهر
- مسجد جامع یزد
- بازار خان
- خانه لاری ها
- آرامگاه سهل ابن علی
- آرامگاه سید رکن الدین
- آرامگاه سید شمس الدین
- مسجد ملا اسماعیل
- آب انبار مسعودی
- مسجد ریگ
- آرامگاه شیخ احمد فهادان
- گوربان (دخمه)
- بازار زرگری