دشت کویر ( کویر نمک ) بیابانی بزرگ در وسط فلات ایران است. دارای مساحتی در حدود 77600 کیلومتر مربع است(800 کیلومتر در 320 کیلومتر)، که آن را تبدیل به بیست وسومین بیابان بزرگ دنیا می کند. این بیابان از دامنه کوههای البرز درشمال غرب تا دشت لوت در جنوب غرب امتداد می یابد و بین استانهای خراسان ، سمنان ، تهران ، اصفهان و یزد تقسیم می شود.
در مرکز تا کویر بزرگ امتداد می یابد که در حدود 320 کیلومتر طول و 160 کیلومتر عرض دارد . در غرب تا دریاچه نمک (1800 کیلومتر مربع) امتداد می یابد و شامل صفحات نمک موزاییک شکل است و بخشی از منطقه 4000 کیلومتر مربعی حفاظت شده محیط زیست (پارک ملی کویر) است. یکی از متروک ترین مکانهای دشت کویر “ریگ جن” است.
اقلیم دشت کویر خشک است و سالیانه مقدار کمی برف و باران دریافت می کند. با این حال ، کوههای اطراف در همه طرف ، آب فراوانی برای ایجاد دریاچه های فصلی و تالابهای بزرگ فراهم می آورند. دما در تابستان به 50 درجه سانتیگراد می رسد و میانگین دما در ژانویه 22 درجه سانتیگراد است. تفاوت دمای شب و روز در طول سال می تواند 70 درجه سانتیگراد باشد. باران معمولا” در زمستان می بارد.
خاک بیایان با شن و ماسه و سنگ ریزه پوشیده شده است ، باتلاقها ؛ دریاچه های فصلی و بستر رودخانه های فصلی وجود دارند. دمای گرم باعث تبخیر شدید می شود و باتلاق ها و زمین های گل و لای با پوسته های بزرگ نمک به جا می ماند. اغلب طوفان های سهمگین رخ می دهد که می تواند باعث بالا آمدن تپه های ماسه ای تا ارتفاع 40 متر شود. قسمتهایی از دشت کویر بیشتر ظاهری استپ مانند دارند.
این کویر یک سری از دریاچه های وسیع در عصر بلافاصله بعد از یخبندان بود که در حدود 3000 سال پیش امتداد یافت. باران های موسمی آسیایی در آن زمان به ایران مرکزی رسید و باران های سنگین در تابستان دریاچه های متعددی در نزدیک آبگیرهای فلات مرکزی ایران را شکل دادند که این کویر و بیابانهای دیگر این منطقه را شکل می دهند. کتیبه هایی در تپه سیلک وجود دارد که به ملاقات ملکه محلی با فرمانروای شهر موسوم به تل باکون در جنوب شرق یزد توسط “قایقرانی در دریا” اشاره دارد!
پوشش گیاهی در دشت کویر با اقلیم گرم و خشک و خاک شور که در آن ریشه دارد ، سازگار شده است. گونه های گیاهی رایج مانند بوته ها و علف ها تنها در برخی دره ها و بالای کوهها یافت می شوند. “بومادران” گسترده ترین گیاه است.
زاغ کبود ایرانی همراه با چکاوک از گونه های پرندگان در حال زیست در قسمتهایی از این فلات کویر است .
غزال ایرانی در قسمتهای استپ و نواحی بیابانی فلات مرکزی زیست می کند . گوسفند وحشی ، شتر ، بز و پلنگ ایرانی در نواحی کوهستانی رایج هستند. زندگی شب، گربه وحشی ، گرگ ، روباه و گوشتخواران دیگر را به همراه دارد. در قسمت هایی از این بیابان گور و گاهی حتی یوزپلنگ آسیایی دیده می شود. مارمولک و مار در جاهای مختلف فلات مرکزی زیست می کنند.
گرمای شدید و طوفان های متعدد در دشت کویر باعث فرسایش گسترده می شود که کشت اراضی آنرا تقریبا” غیر ممکن می کند. این بیابان تقریبا” خالی از سکنه است. پرورش گوسفند و شتر و کشاورزی منابع زندگی معدود مردمی است که روی خاک آن زندگی می کنند.