کلیسای وانک یکی از اولین کلیساهایی بود که در منطقه جلفا در سال 1606 توسط صدها هزار ارامنه تبعیدی که شاه عباس اول طی جنگ عثمانی 1603- 1618 اسکان داده بود ، ایجاد شد . تغییر و استقلال این ناحیه از سوی دیگر زاینده رود و ترکیب التقاطی مبلغان دینی ، سربازان و مسافران را می توان تقریبا به ترتیب زمانی در ترکیب سبکها و تقابل ساخت کلیسا در طرز معماری خارجی و داخلی آن دنبال کرد.
ساخت وساز
گمان می رود ساخت و ساز در سال 1606 توسط اولین ورودی ها آغاز شده و با تغییرات عمده بین سال های 1655 و 1664 تحت نظارت اسقف اعظم دیوید تکمیل شده است . کلیسا متشکل از یک محراب گنبدی شکل بسیار شبیبه به مسجد ایرانی می باشد ، اما با یک محراب نیمه هشت ضلعی قابل توجه و صدر کلیسایی که در کلیساهای غربی دیده می شود . نماهای بیرونی کلیسا آجرکاری نسبتا” مدرن و در مقایسه با تزئینات داخلی استادانه آن ، فوق العاده ساده می باشد .
تزئین
نمای داخلی با نقاشی های روی گچ و حکاکی های مذهب پوشیده شده و شامل کاشی کاری غنی است . گنبد مرکزی آبی و طلایی مصور ، بخوبی داستان کتاب مقدس درمورد آفرینش جهان و اخراج آدم از بهشت را به تصویر می کشد . سه کنج های خمیده بین گنبد و طاق ، در سرتاسر کلیسا با نقش ارمنی سر فرشته بال دار که توسط بالهای چین دار احاطه شده ،بطور مجزا نقاشی شده اند . سقف بالای ورودی با نقوش گل ظریف در سبک مینیاتور ایرانی ، نقاشی شده است . دو بخش یا نوار نقاشی دیواری در سرتاسر دیوارهای داخلی ادامه می یابد : بخش بالا حوادث زندگی مسیح را به تصویر می کشد ، درحالیکه بخش پایین شکنجه شهیدان ارمنی توسط امپراتوری عثمانی را به تصویر می کشد .
صحن کلیسا متشکل از یک ناقوس بلند روی قبرهای هر دو گروه ارتدوکس و پروتستان مسیحیان می باشد .