کوه دماوند یک آتشفشان بالقوه ، بلندترین قله در ایران و خاور میانه و نیز بلندترین آتشفشان در آسیا است ( گروه آتشفشانی کونلون در تبت ارتفاع بیشتری از دماوند دارد اما کوه آتشفشانی محسوب نمی شود). این کوه جایگاه ویژه ای در اساطیر و افسانه های ایرانی دارد. این قله در وسط حوزه البرز ، در مجاورت ورارو ، سه سنگ ، گل زرد و میانرود واقع شده است . این کوه در نزدیکی ساحل جنوبی دریای خزر ، در شهرستان دماوند و 66 کیلومتری شهر تهران در استان تهران قرار دارد.
کوه دماوند نخستین بار در پلیستوسن در حدود 1.78 میلیون سال پیش فوران کرد. پس از چندین فوران شناخته شده در حدود 600000 و 280000 سال پیش ، در نهایت در حدود 7300 سال پیش در هولوسن فوران کرد. مخروط های شیب دار آن از خاکستر و گدازه شکل گرفته که عمدتا” از تراکیت ، آندزیت و بازالت ساخته شده است. گدازه های کواترنری مستقیما” بر روی رسوبات ژوراسیک هستند. این آتشفشان توسط یک دهانه کوچک با ته نشین های گوگردی پوشیده شده است. همچنین شکاف ها ، چشمه های آب گرم و ته نشین های معدنی وجود دارند. کوه دماوند می تواند بعنوان یک آتشفشان فعال بالقوه محسوب شود ، از آنجا که شکافهایی نزدیک دهانه آتشفشان قله در حال انتشار گوگرد هستند ، در 6 ژولای 2007 فعال شناخته شده بود.
چشمه های آب گرم
چشمه های آب گرم معدنی که عمدتا” در جناحین آتشفشان و در مرکز واقع شده اند به حرارت آتشفشانی نسبتا” نزدیک به سطح زمین دلالت دارند. در حالیکه هیچ فوران تاریخی ثبت نشده ، چشمه های آب گرم در مرکز و جناحین و شکافها و نواحی آتشفشانی نزدیک قله که گاز گوگرد از آن متصاعد می شود ، نشان دهنده بدنه ماگمایی داغ یا در حال خنک شدن است که هنوز هم در زیر آتشفشان حاضر است.
مهمترین این چشمه های آب گرم در آب گرم لاریجان در روستایی به نام لاریجان در منطقه لاریجان و در دره لار قرار دارد. آب این چشمه ها در درمان زخمهای مزمن و بیماریهای پوستی مفید است. نزدیک این چشمه ها حمام های عمومی با استخرهای کوچک برای استفاده عموم وجود دارند.
مسیرها به قله
بهترین اقامتگاه برای کوهنوردان کمپ جدید فدراسیون کوهنوردی ایران در روستای پلور واقع در جنوب این کوه است.
دست کم 16 مسیر شناخته شده به قله با سطوح مختلف دشواری وجود دارد . برخی از آنها بسیار خطرناک و نیازمند صخره نوردی هستند. محبوب ترین مسیر ، مسیر جنوبی است که دارای کمپی بنام کمپ/پناهگاه بارگاه سوم در ارتفاع 4220 متری است. طولانی ترین مسیر ، مسیر شمالی است و دو روز کامل برای رسیدن به قله طول می کشد و با شروع از روستای مرتفع ناندل ، یک شب اقامت در پناهگاه دو طبقه تخت فریدون (ارتفاع 4300 متری) انجام می شود. مسیر غربی بخاطر منظره غروب خورشید آن معروف است. پناهگاه سیمرغ در این مسیر در ارتفاع 4100 متری ، پناهگاهی تازه ساخته شده با دو طبقه است. یک آبشار یخی حدودا” 12 متری در ارتفاع 5100 متری وجود دارد که بلندترین آبشار در ایران و خاور میانه است.
حیات وحش
رودخانه ها و دامنه های دماوند بخاطر ماهی قزل آلای قهوه ای زیبا ، گوسفند قرمز ، بز وحشی ، و بسیاری از پرندگان مهاجر و بومی آواز خوان معروف است. پلنگ و خرس قهوه ای در این منطقه زندگی می کنند. برخی پستانداران کوچک نیز وجود دارند. کبک بسیار جذاب و دست نیافتنی خزری در ارتفاعات بلند زندگی می کند. عقاب طلایی در این ناحیه پرورش می یابد. کرکس لاشخور رایج است. کبک جمعیت بالایی دارد و بین سنگ و درختچه ها لانه می کند.